Şaşılık, gözlerin birbiriyle olan uyum ve paralelliğinin yitirilmesi durumudur. Her bir gözde 6 tane göz dışı kas bulunmaktadır. Bu kasların biri ya da birkaçında kuvvet azlığı ya da fazlalığı mevcut ise şaşılık ortaya çıkmaktadır. Gözün biri düz bakarken diğeri içeri, dışa, yukarı veya aşağı doğru bakabilmektedir. Bazı durumlarda ise her iki gözde kayma vardır. Şaşılığın oluşması tek bir nedenden dolayı olmaz. Şaşılık tedavisinde erken teşhisin önemi büyüktür. Geç kalındığında çocukların gözlerinde estetik problemler , bununla birlikte ömür boyu devam eden kalıcı görme kusurları oluşmaktadır. Doğumun hemen ardından çocuğun herhangi bir göz problemi olmasa da, göz hekimi tarafından muayeneden geçirilmesi önerilmektedir.
Şaşılık belirtileri nelerdir?
• Gözde paralelliğin kaybolması
• Baş ve gözlerde ağrı
• Çift görme
• Üç boyutlu görüntünün kaybolması
• Bulanık görme
• Baş veya yüzün bir yana dönük olması
Bebeklik ve çocukluk döneminde olan kaymaların bir kısmı yalancı kaymalardır. Yalancı kayma, göz kapaklarının düşüklüğü ve burun kökünün genişliği ile ortaya çıkan yanıltıcı bir görünümdür. Bu durumun tam olarak aydınlatılabilmesi için mutlaka bir göz muayenesi yapılmalıdır.
Sürekli aynı gözün kayması görmenin o gözde daha az olduğunun belirtisidir ve önemlidir. Bu nedenle tek gözünde kayma olan bebek ve çocuklar hemen göz muayenesine götürülmelidir.
Şaşılık tedavisi
Çeşitli metotlar uygulanabilir. Kapama tedavisi, gözlük, ortoptik tedavi, cerrahi müdahale gibi yöntemler mevcuttur. Hangi tedavi yönteminin hastaya en uygunu olduğuna doktor muayenesinden sonra karar verilecektir. Uygulanacak yöntem hastanın şaşılık durumuna göre ele alınmaktadır. Genetik, sonradan oluşan ya da kısmi şaşılıklara doktorlarımızca gerekli tedavi yöntemini uygulanmaktadır..
Şaşılık, iki gözün hareketlerinin paralel olmamasıyla ortaya çıkar. Göz çevresinde 6’şar adet göz kası bulunmaktadır. Bu kasların birinin ya da bir kaçının fazla ya da az çalışmasına bağlı gözde kayma oluşur. Kayma bazen tek gözde olabileceği gibi her iki gözde de olabilir. Şaşılığın nedenine göre kayma ara ara ya da sürekli olabilir.
İnsan hayatının ilk 3 ayında odaklanma dediğimiz fiksasyon refleksi daha başlamadığı için ara ara gözlerde kayma olabilir ama 4. Üncü aydan sonra kayma devam ediyorsa mutlaka muayene gerekmektedir.
Şaşılığın Nedenleri
• Şaşılığın tek bir nedeni yoktur. Bir çok nedenle şaşılık oluşabilir.
• Ailesinde şaşılığı olanlarda oluşma ihtimali daha fazladır.
• Gözlük numarasının yüksek olması
• Gözde bulunan bir patoloji (konjenital katarakt, retina hastalıkları vs.), çocuğun gelişiminde görülen problemler, kafa travması, erken doğum olması, ateşli hastalıklar geçirmesi şaşılık olma ihtimalini artırır.
• İleri yaşlardaki hastalarda kontrolsüz diabet ve yüksek tansiyon hastalarında beyindeki göz kaslarını çalıştıran sinirlerde etkilenme şaşılığa neden olabilmektedir. Ayrıca kafa içi basınç artışı, kitle ya da inme gibi durumlarda ani başlayan kayma ve çift görme gibi belirtiler olabilir.
Şaşılığın Belirtileri
• Gözlerin paralel hareketlerinin kaybolması
• Işıklı ortamda ya da güneşe çıkınca bir gözü sıkma
• Yan ya da başı eğerek bakma
• Çift görme
• Fotoğraflarda yansıyan kırmızı reflenin eşit olmaması
Şaşılığın Tanısı
Özellikle çocukluk çağında şaşılığın erken tanısı için rutin göz muayenesi çok önemlidir. Ara ara olan kaymalar aile tarafından fark edilmeyebilir. Çocukluk çağında görme merkezinin tam gelişimini tamamlaması 10-12 yaşına kadar sürer. Bu yaşlarda görme azalmasına neden olan durumlar göz tembelliğine ve kaymaya neden olabilir. Bu yaş grubu tanı ve tedavi açısından çok önemlidir. Tanı ne kadar erken konur ve tedavi ne kadar erken başlarsa sonuç o kadar iyi olur. Bu dönemden sonra yapılacak tedavinin göz tembelliğini düzeltici etkisi yoktur. Bu yüzden bütün çocuklara hiçbir şikayeti olmasa bile ilk 3 ayda ve sonrasında 1-3-5-7-12 yaşlarında rutin göz muayenesi yapılması gerekmektedir.
Şaşılığın Tanısı
Kayması olan hastanın öncelikle tam bir göz muayenesi yapılması gerekir. Hastanın yaşı, şaşılığın tipi, kayma derecesi, oluşma nedeni, gözde ek bir patolojinin olup olmadığına göre tedavi planlaması yapılır.
• Kırma kusuruna bağlı oluşan şaşılıklarda öncelikle gözlük numarası belirlenir. Hastanın gözlük kullanarak kayması düzeltilir. Gözlük numarasını yanında göz tembelliğinin eşlik ettiği durumlarda göz kapama tedavisi verilir. Kapama tedavisinde sağlam göze kapama yapılarak az gören gözün uyarılması sağlanır. Erken dönemde gözlük kullanımı ve kapama tedavisi görme merkezinin daha iyi uyarılması ve görme potansiyelinin arttırılmasını sağlar.
• Kırma kusuru olmayan ya da gözlükle kayması tam düzelmeyen hastalarda cerrahi ile göz kaslarına müdahale edilerek gözlerde paralellik sağlanır. Cerrahi sonrası göz tembelliği ve gözlük numarası olanlar tedaviye devam etmelidir.
• Yetişkin dönemde ortaya çıkan kaymalar her zaman altta yatan sebepler açısından araştırılmalıdır. Bu dönemde ortaya çıkan kaymalarda diplopi (çift görme) hayat kalitesini bozar. Tedavide prizmatik camlar, kas içerisine botoks (botilinium toksini) ya da şaşılık cerrahisi yapılır, çift görme ve şaşılık düzeltilebilir.
Şaşılık sadece görsel ve kozmetik açıdan değil, psikolojik olarakta hastanın hayatını etkileyeceği için her yaşta tedavi edilmelidir.
Bilimsel literatürlerden derlenerek doktorlarımız tarafından bilgi amaçlı hazırlanmıştır.